Bardzo cenny zabytek przeszłości, jakim jest dawny łódzki Ratusz, to świadek narodzin przemysłowej Łodzi. Ratusz został wybudowany w czasach kiedy nie było jeszcze architektonicznych neo stylów historycznych. Architektura tego budynku to oryginalny, autentyczny późny klasycyzm 1 poł. XIX w. uzupełniony oryginalnymi, dekoracyjnymi elementami stylu empire – „Stylu cesarstwa”.  Oryginalna klasycystyczna architektura podnosi więc jeszcze bardziej wartość artystyczną tego budynku. Odpowiednikiem kompozycyjnym Ratusza (tzw. pendantem) był stojący po drugiej stronie kościół ewangelicki.

Pierwszą siedzibą władz w Łodzi był niewielki drewniany budynek przy dzisiejszej ulicy Kościelnej (a dawniej Piotrkowskiej), łączącej plac kościelny z rynkiem staromiejskim. Po pożarze z początków XIX wieku, wizytujący miasto Rajmund Rembieliński wydał polecenie budowy nowego drewnianego ratusza w 1820 roku. Organizację budowy powierzono Antoniemu Czarkowskiemu, pełniącemu wcześniej funkcję kasjera. „Dom gminny”, jak nazywano wówczas ów budynek, oddano do użytku 15 listopada 1820 roku. Był to niewielki, parterowy dom z drewna, postawiony na kamiennej podmurówce. Znajdowało się w nim mieszkanie i biuro burmistrza oraz areszt policyjny.

Plan pokazuje „Dom Gminny” (a), karczmę (b), starą kuźnię ze wszystkim zrujnowaną (c) i planowaną szopę na narzędzia ogniowe (k), wszystkie miejsca okropkowane oznaczają Plac Rządowy na placach należącym do Ekonomii Łaznów. Zaznaczone są ulice Podrzeczna, Piotrkowska, Staromiejska, Cygańska i Drewnowska oraz Trakt do Piotrkowa.

30 stycznia 1821 roku Komisja Rządowa Spraw Wewnętrznych i Policji Królestwa Polskiego na wniosek Rajmunda Rembielińskiego zezwoliła na utworzenie osady przemysłowej w Łodzi. Wiadomo było, że po tej decyzji musi powstać w Łodzi reprezentacyjny ratusz murowany. Budowa ratuszy w Królestwie Polskim miała podnieść rangę prowincjonalnych miast. Łódzki Ratusz wybudowano więc z inicjatywy prezesa Komisji Województwa Mazowieckiego Rajmunda Rembielińskiego w latach 1826-1827. Ratusz niemal nie zmienił wyglądu od 1827 r. Już w latach 1827-1828 wybudowano przy Nowym Rynku kościół.

Obydwa budynki zaprojektował w podobnym stylu Bonifacy Witkowski budowniczy województwa mazowieckiego. Te dwa symetryczne, nieduże ale proporcjonalne budynki to pierwsze reprezentacyjne budowle w Łodzi. Położone na wzniesieniu stanowiły doskonałe dominanty plastyczne w postaci bramy otwierającej się na Piotrkowską. W 1826 roku ogłoszony został przetarg na budowę ratusza pod przewodnictwem Benedykta Tykla, komisarza Sekcji Fabrycznej Województwa Mazowieckiego. Przetarg wygrał znany zgierski przedsiębiorca budowlany, enterprener Johann Lebelt. Roboty stolarskie wykonał Gottlieb Trautmann, a ślusarskie Fryderyk Sellin.

Nadzór nad przedsięwzięciem sprawował budowniczy obwodu łęczyckiego Wilhelm Dürring. Zgodnie z kontraktem, budowniczy zobowiązali się do ukończenia prac na 24 czerwca 1827 r. Miasto otrzymało kredyt na podjęcie budowy w sumie 85,800 złotych w formie pożyczki z funduszów dyspozycyjnych Głównej Kasy Wojewódzkiej. Terminu dotrzymano, jednak skutkiem pośpiechu były liczne niedociągnięcia.

Jan Lebelt (Libelt) to przedsiębiorca budowlany ze Zgierza, który wcześniej stawiał ratusze w Łowiczu; Rawie i Sochaczewie. Wkrótce po ukończeniu ratusza okazało się jednak, że dach jest nieszczelny, na ścianach i sufitach pojawiły się zacieki a sztukaterie zaczęły odpadać ze ścian. Już w 1830 roku dokonano kapitalnego remontu. Budowniczy Lebelt postawiony został w stan oskarżenia za niewypełnienie warunków umowy.

Z polecenia Benedykta Tykla w pierwszych latach ratusz zajmowany był przez jednego z przybyłych do Łodzi przedsiębiorców Tytusa Kopischa. Kopisch był ważny dla rozwoju miasta, gdyż przybył do Łodzi ze 100 rodzinami tkaczy, prządków i blicharzy. Burmistrz rezydował w starym domu gminnym na Starym Mieście. Zgodnie z polityką ówczesnych władz, osadnicy mogli liczyć na daleko idące przywileje. Kopisch zwolnił pomieszczenia ratuszowe dla burmistrza dopiero po zbudowaniu dla siebie obszernego gmachu mieszkalno-produkcyjnego w 1830 roku. 

Klasycystyczny murowany budynek posadowiony jest na rzucie nieregularnego czworoboku. Jego ciekawa rytmika zaakcentowana jest pionowo przez kolumny i pilastry a poziomo przez gzymsy i ławę podokienną. Górą fasadę tego klasycystycznego budynku wieńczy wysoka attyka z półkolistym oknem strychowym  ponad portykiem. Po obu stronach okna znajdują cię wąskie prostokątne płyciny wypełnione sztukatorską dekoracją reliefową z motywem gryfów w stylu empire. Gryfy trzymają w dziobach festony roślinne i jednocześnie „adorują” wazon z owocami.

Ogony gryfów tworzą wici roślinne przechodzące w rogi obfitości, a na skrajach płyciny umieszczone są płonące pochodnie (w układzie heraldycznym). Gryfy z roślinnymi festonami w dziobach odnoszą się do strażników skarbu, którym w tym wypadku jest wypracowane dobro. Szczęście i bogactwo, które będzie panowało w mieście podkreślają wazy pełne owoców i rogi obfitości. Na skrajach reliefy otaczają płonące pochodnie symbolizujące płodność, dziedzictwo ale także sprawiedliwość, prawdę i wiedzę.

Symetryczna 5-osiowa fasada z wejściem głównym znajduje się od strony północnej. Oś centralna w parterze i na I piętrze, z wejściem głównym, cofnięta jest w stosunku do lica elewacji, tworząc płytki, kolumnowy portyk wgłębny. Głównym akcentem tej części są smukłe kolumny jońskie w tzw. wielkim porządku, nadając mu w ten sposób cechy reprezentacyjności. Kolumny umieszczone w niewielkim zagłębieniu o charakterze loggii, flankują drzwi wejściowe i okno I piętra.

Górną część attyki wieńczy fryz kroksztynowy. Szeroki, uskokowy gzyms koronujący jest bogato przyozdobiony fryzem kostkowym i ornamentem w wole oczka. Ściany parteru aż do wysokości parapetów okien I piętra są płytko boniowane w układzie pasowym. Powyżej zastosowano gładkie tynki. Podziały poziome elewacji akcentują także płytkie gzymsy nad oknami parteru i pod oknami I piętra.  W części parterowej nad prostokątnymi otworami okiennymi, umieszczonymi we wnękach zamkniętych półkoliście znajdują się sztukatorskie maski wyobrażające paszcze lwów.

Budowniczowie nadając ratuszowi symbole lwa określili miejsce jako siedzibę władzy i majestatu. Lew to także symbol godności, autorytetu, sprawiedliwości i zdolności do przewodzenia innym.

W fasadach bocznych budynku rozmieszczone zostały regularnie prostokątne okna, dołem umieszczone w zamkniętych półkoliście płycinach. Parter urozmaicony został pasowymi boniami. Od ratusza wzdłuż Piotrkowskiej ciągnął się murowany parkan zbudowany czasie I wś. Poniżej jedno z niewielu zdjęć, które prezentuje ten solidny murowany parkan.

Dach nad częścią główną jest dwuspadowy, nad dobudówkami cztero i jednospadowe. Wszystkie pokrywają prostokątne arkusze blachy. W połaci dachowej dwa strychowe otwory w kształcie powieki. Ściany od strony dziedzińca są gładko otynkowane z balkonami o prostych, metalowych balustradach, na I piętrze w skrzydłach południowym i zachodnim. Poziomymi akcentami są tutaj: wąski gzyms pod oknami I piętra i szeroki schodkowy gzyms koronujący.

Kolumienki i boniowanie znajdują się również w elewacji niewysokiej czworobocznej wieży zegarowej, dobudowanej w 1832, którą wieńczy latarnia z kopułką. Wieżę zdobią dwie korynckie kolumienki, tarcza zegarowa i prostokątne okna, przykrywa płaski dach czterospadowy pokryty dachówką. W latach 80-tych XIX wieku dobudowano na szczycie wieży nasadę mieszczącą dzwony. Szczyt wieżyczki wieńczy sygnaturka.

Zamontowano w niej pierwszy łódzki zegar.

Friedrich Mathias Schlösser, będąc w celach służbowych w Berlinie, kupił zegar wieżowy, którym chciał przyozdobić swój zakład w Ozorkowie. Brakło jednak specjalisty do zainstalowania skomplikowanej maszynerii. W związku z tym, że sprawa się przeciągała, fabrykant zrobił gest i ofiarował zegar Rajmundowi Rembielińskiemu, który po pewnym czasie ofiarował zegar ratuszowi miejskiemu w Łodzi. Hojny ten dar przywieziony z komory celnej z Warszawy napotkał jednak przeszkodę ponieważ nie było w okolicy zegarmistrza, który by uruchomił niemiecki mechanizm. Zegar zainstalował dopiero Michał Straganos w 1834 r. za co Urząd Miasta musiał zapłacić 944 zł. Połączył też zegar z dzwonami sąsiadującego kościoła.

Wiedza i umiejętności nowego zegarmistrza Ernfrieda Schrätera, który przyjechał do miasta w 1837 r. umożliwiły wybijanie nie tylko pełnych godzin, ale i kwadransów. Poza tym ilość awarii znacznie się zmniejszyła. Rodzina Schräterów pełniła rolę miejskich zegarmistrzów przez następne trzy pokolenia (do początku XX w.).

Drugi remont ratusza miał miejsce w 1840 r. Zamontowano wtedy dwa dzwony w wieży ratuszowej, uniezależniając tym samym zegar od dzwonów kościelnych i usunięto liny wiszące nad Piotrkowską.

WIEŻA

Aby wejść na wieżę zegarową trzeba przejść przez poddasze. Z bramy przejazdowej prowadzi wejście do klatki schodowej bocznego skrzydła. Boczna klatka schodowa posiada schody konstrukcji stalowej.

Można nią wejść do pomieszczeń I piętra ale także dalej na poddasze. Idziemy dalej przez poddasze z drewnianą więźbą dachową, podpartą rzędami słupów.

Stropy w najstarszej części budynku są drewniane, a w części dobudowanej na belkach stalowych. Dochodzimy do schodów drewnianych do wieży zegarowej. Schody drewniane przechodzą w końcowym etapie w schody drabiniaste prowadzające na górę do drewnianej nasady na dzwony. 

PIWNICA

W piwnicy mieścił się odwach czyli areszt policyjny. Osiem sklepionych piwnic, przedzielonych korytarzem, przeznaczono dla więźniów. W piwnicach są sklepienia krzyżowe ceglane. Przy przebudowie budynku w 1930 roku odkryto, że gmach posiada wielką ilość zamaskowanych korytarzy i przejść, które łączą gmach ratusza z różnymi ulicami.

Jak stwierdzono, tajne przejścia służyły dawnym prezydentom i policmajstrom do komunikowania się z indywiduami, których nie wypadało puszczać głównym wejściem. W roku 1935 za sprawą Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej w piwnicach miała zostać utworzona przestrzeń dla drużyn odkażających i sanitarno-ratowniczych.

W czasie II wojny światowej pomieszczenia po byłym Muzeum Okropności Wojny zostały adaptowane na schron dla pracowników niemieckich. W schronie znajdowało się miejsce dla 70 osób.

Na planie zaznaczone jest wyjście awaryjne ze schronu na ulicę Piotrkowską.

PARTER

Wejście główne ze starym ceglanym sklepieniem krzyżowym prowadzi do holu głównego. Sklepienia takie pozostały jeszcze w dwóch pokojach parteru i I piętra.  Ściany i sufit holu zdobione są klasycyzującymi dekoracjami w postaci pilastrów i sztukaterii oraz okazałym żyrandolem. W ratuszu dawna obszerna sień prowadziła do siedmiu sklepionych beczkowo sal, w których znalazły pomieszczenie: kancelaria i gabinet burmistrza, sala obrad, kasa miejska, archiwum i siedziba inspektora policji. Na piętro prowadziły dawniej drewniane schody.

Po dobudowaniu skrzydła bocznego przeznaczenie sal się zmieniło. W salach wystawiono księgi ludności a oprócz kancelarii i archiwum były też pomieszczenia kwaterunku oraz administracji. W 1888 roku według planów Hilarego Majewskiego sień powiększono nadając jej charakter hallu. Beczkowe sklepienia sal zamienione zostały stropami drewnianymi.

Wystawiane księgi ludności nazywały się – Xsięgi Wieczyste Obywatelstwa Łódzkiego – Miasteczka Łodzi. Klatkę schodową od południa przeniesiono w stronę zachodnią na miejsce skasowanego pokoju. Zamiast dawnych schodów drewnianych dano nowe z białego marmuru kararyjskiego a klatki schodowe parteru i piętra ozdobione zostały pilastrami z kapitelami i gzymsowaniem.

Na uwagę zasługuje klatka schodowa z marmurowymi schodami i ozdobną żeliwną balustradą. Pola pomiędzy pilastrami w klatce schodowej akcentują olejne marmoryzacje.

W holu I piętra można podziwiać autentyczny dekoracyjny kredens i obraz olejny ratusza i kościoła ewangelickiego wykonany na podstawie starego zdjęcia.

Na pierwszym piętrze znajdowały się: biuro i mieszkanie burmistrza z sypialnią i jadalnią.

Dla rajców miejskich oddano oddzielny pokój, dyżurkę oraz nową, piękną, dobrze oświetloną salę posiedzeń stworzoną z trzech sąsiadujących pokoi. Sala posiedzeń to najbardziej reprezentacyjne pomieszczenie ratusza. Posiada dębową posadzkę oraz klasycyzujące dekoracje w postaci pilastrów i sztukaterii zdobiących ściany i sufit.

https://expressilustrowany.pl/dawny-ratusz-miejski-otwarty-dla-zwiedzajacych-mozna-bylo-spotkac-prezydenta-zdjecia/ga/13036945/zd/28061707

 

Na budynku Ratusza od strony ul. Piotrkowskiej znajduje się nieczynny wyłącznik energetyczny. Pierwsze w Polsce tramwaje elektryczne zaczęły jeździć po ul. Piotrkowskiej 23 grudnia 1898 r. Być może więc wyłącznik służył do wyłączania energii w sieci trakcji tramwajowej. Jego producentem była firma Siemens-Schuckert Werke.

KALENDARIUM

1820 – place budowlane otaczające Nowy Rynek zostały przydzielone sukiennikom przybyłym z zagranicy (na potrzeby miasta zarezerwowano tylko kilka placów).

1825 – 25.03. przybywa do Łodzi Rajmund Rembieliński wraz z Bonifacym Witkowskim celem dopilnowania sprawy i szczegółowego rozpoznania cen materiałów i robocizny. Plany i kosztorys były gotowe pod koniec roku.

1826 – wiosną przystąpiono do budowy a w maju Witkowski sprawdzał niwelację placu rynku i oznaczenie cokołów budynku. Plac mający kształt rombu od strony Rynku 5 prętów (25,6 m) a od Piotrkowskiej 40 m. Według Dziennika Urzędowego nr 515 Komisja Wojewódzka ogłosiła przetarg pod przewodnictwem komisarza Sekcji Fabrycznej Województwa Mazowieckiego – Benedykta Tykla.

1827 – w czerwcu Witkowski dokonuje protokólarnie komisyjnego odbioru budynku w stanie surowym (koszt budowy to 35 800 zł.).

1830 – dokonano kapitalnego remontu i zlikwidowano niedociągnięcia, ze względu na spodziewany przyjazd do Łodzi pary cesarskiej.

– Kopisch zwolnił pomieszczenia ratuszowe,

  – zabrukowano Piotrkowską a przed ratuszem położono trotuary,

1832 – dobudowano niewysoką czworoboczną wieżę zegarową z kolumienkami i boniowaniem.

1834 – Michał Straganos uruchomił zegar.

1837 – do miasta przyjechał nowy zegarmistrz Ernfried Schräter.

W 1837 roku władze Łodzi zamówiły u Ludwika Bethiera projekt parterowych stoisk przykrytych jednym dachem i ozdobionych murowanymi arkadami. Po stronie południowej wylotu ulicy Średniej (obecnie ulica Pomorska) było 15 kramów piekarniczych, a po stronie północnej 15 kramów rzeźniczych. Jatki były zbudowane w stylu klasycystycznym. Urzędnik z ratusza sprawdzał zgodność z normami sprzedawanych produktów. Zburzono je dopiero po 1945 roku, a w latach 70. XX wieku obecne miejsce uzyskało teraźniejszy wygląd.

1840 – kosztem 11,160 zł. dokonano ponownego remontu ratusza, wg planu budowniczego obwodowego Ludwika Bethiera, dodano do zegara dwa brakujące dzwony.

1841 – Łódź otrzymała status miasta gubernialnego a burmistrz – tytuł prezydenta. Pierwszym prezydentem Łodzi został Karol Tangermann, który pełnił funkcje do 12 sierpnia 1844 roku.

1861 – prezydent Franciszek Traeger ogłosił przetarg na dobudowanie do ratusza od strony ulicy Piotrkowskiej piętrowego pawilonu, krytego dachówką karpiówką. Pawilon został wysunięty o 1/3 szerokości w kierunku wschodnim w stosunku do ściany bryły głównej.

1862 – Po wyburzeniu szop i wykarczowaniu topoli, które w tym miejscu rosły wystawiono pawilon przylegający do Hotelu de Pologne Antoniego Engela. Boczne skrzydło ratusza przeznaczone na archiwum miejskie wybudował Mosiek Bławat (za 4,621 rubli). Był to piętrowy dom mieszkalny, z balkonem w centralnej części fasady na wysokości pierwszego piętra.

Ratusz otrzymał też bramę wjazdową na dziedziniec wg proj. łęczyckiego architekta powiatowego Jana Karola Mertschinga. Przestrzeń zajęta przez pawilon obejmuje 166,09 m2.

1866-68 – rozebrane zostały mieszczące się na dziedzińcu drewniane pomieszczenia gospodarcze na rekwizyty ogniowe i na wagę miejską, na ich miejscu powstała murowana, parterowa oficyna mieszcząca Biuro Policji i stajnie.

– ratusz otrzymał oświetlenie gazowe

1888 – za prezydenta Władysława Pieńkowskiego architekt Hilary Majewski, dokonał gruntownej restauracji wnętrza w duchu neorenesansowym.

         – dodano nasadę na namiotowym dachu na wieży, dla pomieszczenia dwóch

dzwonów zegarowych.

         – sklepienia beczkowe parteru (bez 2 pokoi od strony dziedzińca) zamienione

zostały stropami drewnianymi,

         – sień powiększono nadając jej charakter holu,

         – klatkę schodową od południa przeniesiono w stronę zachodnią na miejsce skasowanego pokoju, zamiast dawnych schodów drewnianych dano nowe z białego marmuru kararyjskiego a klatki schodowe parteru i piętra ozdobione zostały pilastrami z kapitelami i gzymsowaniem.

         – z dwóch pokoi na parterze zrobiono jedną salę,

         – na piętrze wyjęte zostały dwie ściany i z trzech pokoi zrobiono piękną, dobrze oświetloną, salę posiedzeń.

– zabudowana została przestrzeń trójkątna sąsiadująca z kamienicą Leinwebera

przy Nowym Rynku 2.

         – w dziedzińcu przybudowano klatkę schodową, połączoną na zewnątrz gmachu

gankiem żelaznym z mieszkaniem prezydenta.

         – w tym też roku otrzymał ratusz oświetlenie gazowe.

1914 – listopad z samolotu pruskiego rzucono granat na plac przed ratuszem.

         – z fasady ratusza odpadł tynk a odłamkami granatu zabici zostali dwaj żołnierze oraz syndyk magistratu, adwokat Pełka.

1915 – remont zniszczonego gmachu podjął magistrat pod kierownictwem Kazimierza Stebelskiego. Przywrócone zostały wszelkie dawne szczegóły architektoniczne, wzorowane ściśle na ocalałych fragmentach nieuszkodzonych i zdjęciach architekta Majewskiego z 1888 roku. Także wtedy do ratusza wzdłuż Piotrkowskiej dodano murowany parkan. Po ukończeniu  restauracji, w lipcu tego roku, prezydium magistratu nie powróciło już jednak do dawnej siedziby, przenosząc się na stałe do budynku po szkole rzemieślniczej. Budynek zajęty został przez biura wydziału podatkowego, zdrowotności i ksiąg ludności, przystosowując piękne niegdyś wnętrze, do potrzeb tych urzędów.

1920 – od strony ul. Piotrkowskiej umieszczono tablicę upamiętniającą dokonanie przez generała Józefa Hallera zaślubin Polski z Morzem Bałtyckim w dniu 10 lutego 1920 roku.

1926-1927 przeprowadzono remont pomieszczeń na parterze, z myślą o nowej, archiwalnej funkcji obiektu.

1927 – wykorzystano budynek jako Archiwum Akt Dawnych Miasta Łodzi.

Oznaczenie wystylizowanymi literami „RBŁ” w dolnym prawym rogu to charakterystyczny znak firmowy Romana Karola Borkenhagena właściciela zakładu chemigraficznego Piotrkowska 100.

1930 – przed Ratuszem zainstalowano lampy rewerberowe.

1930 – pierwsze piętro przeznaczono na wystawę Muzeum Miejskiego im. Juliana i Kazimierza Bartoszewiczów. Przy przebudowie budynku odkryto wielką ilość zamaskowanych korytarzy i przejść.

1931 – nastąpiło otwarcie sali Międzynarodowej Kolekcji Sztuki Nowoczesnej grupy „a.r.”

1935 – za sprawą Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej w piwnicach miała zostać utworzona przestrzeń dla drużyn odkażających i sanitarno-ratowniczych. Urządzenie takiego schronu w istniejących już piwnicach ratusza to koszt tylko około 10.000 zł.

1936 – gazeta “Głos Poranny” poinformowała o mającym powstać w schronie przy Placu Wolności 1 wystawy “Muzeum okropności wojny powietrznej”. Schron od czasu uruchomienia tj. od 24 stycznia 1936 roku do 1 lipca 1936 roku odwiedziło 181 wycieczek, w których uczestniczyło 9622 osoby.

1939 – Podczas II wojny światowej łódzki ratusz stał się siedzibą komisarza miasta Łodzi w osobie Alberta Leistera,  który ogłosił 18 września 1939 roku objęcie swej funkcji, przejmując kierownictwo nad wszystkimi wydziałami i agendami ZM (Zarząd Miejski) z rąk KO (Komitet Obywatelski). Pomieszczenia po byłym Muzeum Okropności Wojny zostały adaptowane na schron dla pracowników niemieckich.

W schronie znajdowało się miejsce dla 70 osób.

Archiwum jednak nie zaprzestało swojej pracy również w trakcie II wojny światowej. Kierowane przez Niemców zatrudniało nadal część personelu polskiego. Profil jego działalności nastawiony był głównie na dokumentowanie niemieckiej przeszłości miasta.

1945 – przeprowadzono remont i naprawę zniszczeń wojennych oraz nadano budynkowi stałą funkcję archiwum.

1973 – na miejscu tablicy Hallera Rada Narodowa ufundowała tablicę z okazji 550 rocznicy nadanie Łodzi praw miejskich.

1976 – po reformie administracyjnej archiwum przyjęło nazwę Wojewódzkiego Archiwum Państwowego.

1984 – nazwę zmieniono na Archiwum Państwowe Miasta Łodzi i Województwa Łódzkiego. 

2000-2010 – przeprowadzono remont we wnętrzach budynku.

Lista burmistrzów i prezydentów miasta w czasach funkcjonowania łódzkiego ratusza:

ANTONI CZARKOWSKI               burmistrz 28 sierpnia 1820- 6 sierpnia 1826

TEODOR DUCZYŃSKI                 burmistrz 29 listopada 1830- 9 września 1831

KAROL TANGERMANN               zastępca burmistrza 11 sierpnia 1826- 26 stycznia 1829

                                                    burmistrz 26 stycznia 1829 – 23 czerwca 1841

                                                    prezydent Łodzi 23 czerwca 1841 – 12 sierpnia 1844

FRANCISZEK TRAEGER              prezydent Łodzi 23 sierpnia 1844 – 166 grudnia 1862

ANDRZEJ ROSICKI                       prezydent Łodzi 16 grudnia 1862 – 15 lutego 1865

EDMUND POHLENS                    prezydent Łodzi 1865-1869

WŁADYSŁAW PIEŃKOWSKI     prezydent Łodzi 22 listopada 1882 – 1914

Salony Sztuki

Budynek łódzkiego ratusza jest też jednym z najważniejszych miejsc w Łodzi ze względu na Historię Sztuki. Miejskie Muzeum Historii i Sztuki im. Juliana i Kazimierza Bartoszewiczów otwarte zostało 13 kwietnia 1930 roku. Oto jedno z niewielu zachowanych zdjęć, fotografia pochodząca z archiwum pierwszego dyrektora muzeum Mariana Minicha.

W niespełna rok po otwarciu Miejskiego Muzeum im. Juliana i Kazimierza Bartoszewiczów w Łodzi publiczność miejscowa mogła zapoznać się z najbardziej intrygującą częścią jego kolekcji, czyli darem grupy „a.r.”.

Początkowo Władysław Strzemiński myślał o umieszczeniu kolekcji w Warszawie, jednakże czynniki oficjalne stolicy obawiały się zbyt nowoczesnego jej charakteru. Strzemiński w grudniu 1929 r. zwrócił się do Magistratu Łodzi. Trafił tu na podatny grunt, a w osobie Przecława Smolika znalazł zwolennika swej idei. Pierwsze prace trafiły do łódzkich zbiorów w 1929 a ostatnie w 1936 roku – w sumie 111 dzieł.

Dokumenty o przekazaniu kolekcji w depozyt Wydziałowi Oświaty i Kultury Magistratu Miasta Łodzi zostały podpisane 15 lutego 1931 roku i w tym dniu nastąpiło otwarcie sali sztuki nowoczesnej w muzeum.

Umieszczono je w lokalu na pierwszym piętrze bocznego skrzydła ratusza opróżnionego przez Wydziały Podatkowy i Zdrowia Publicznego.

Muzeum Sztuki w Łodzi, założone w 1930 roku, jest drugim najstarszym muzeum sztuki nowoczesnej na świecie.  Międzynarodowa Kolekcja Sztuki Nowoczesnej grupy „a.r.” stanowi fenomen na skalę światową, została bowiem zainicjowana i ukształtowana przez samych artystów, którzy bezinteresownie podarowali grupie „a.r.” własne prace w wyniku solidarnego gestu ponad granicami i na przekór wszelkim podziałom.

Wystawą zachwycał się nawet Litzmannstater Zeitung w 1941 r. Niestety część arcydzieł prezentowanych na wystawie zostało zniszczonych lub ukradzionych przez Niemców podczas II wojny światowej.

Obecnie zasób Archiwum Państwowego w Łodzi wynosi prawie 1,5 mln jednostek aktowych mierzących 16,5 kilometra bieżących akt. Znajdujące się w archiwum materiały pochodzą głównie z XIX i XX w. z obszaru dawnej guberni piotrkowskiej i obecnego województwa łódzkiego. Stary ratusz okazał się zbyt ciasny, by pomieścić nowe struktury urzędu.

Dzięki umowie z Urzędem Miasta Łodzi budynek byłego ratusza miejskiego na placu Wolności, należący do Skarbu Państwa, a pozostający w zarządzie Archiwum Państwowego w Łodzi, znajdzie się ponownie we własności samorządu. Z kolei łódzkie archiwum zyska w zamian nieruchomość przy placu Dąbrowskiego, na której wybuduje swą nową siedzibę.  https://wiadomosci.onet.pl/lodz/lodz-budynek-dawnego-ratusza-przejety-od-archiwum-panstwowego/2svq6h9

W budynku Ratusza ma powstać Urząd Stanu Cywilnego i oby można go było zwiedzać.

Budynek łódzkiego ratusza był przez prawie 200 lat wdzięcznym tematem dzieł artystycznych. Jako przykład przedstawiam litografię Antoniego Suchanka będącą w moich zbiorach.

Zapraszam do oglądania mojego filmu „Zwiedzanie łódzkiego ratusza”.