Lawn-Tennis – sport łódzkich elit

Przedstawiam niesamowite zdjęcie, które wypatrzyłem i zakupiłem na niemieckim ebay’u. Jest to prawdziwy rarytas dla pasjonatów historii Łodzi. Zdjęcie zrobiono podczas Międzynarodowego Turnieju Lawn-Tennisa w Łodzi w 1912 r. i zamieszczono w niemieckiej prasie. Pokazuje nie tylko czołówkę działaczy i zawodników łódzkiego tenisa ale i najważniejszych przedstawicieli najznamienitszych rodzin łódzkich fabrykantów.

Wpis składa się z trzech części:

1. Początki sportu tenisowego w naszym mieście.

2. Łódzka elita na turnieju.

3. Wspaniałe sukcesy łódzkiego tenisa do początków lat 30.

Na widocznym za pałacem Steinertów korcie tenisowym widać zawodników grających w debla. Poniżej ten sam kort na tle kompleksu przędzalni.

Początki sportu tenisowego w naszym mieście.

Powstanie tenisa sportowego w naszym mieście jest zasługą tylko i wyłącznie wykształconego środowiska łódzkich przemysłowców. Drugie i trzecie pokolenie łódzkich fabrykantów kończyło studia na najbardziej znanych europejskich uczelniach. Tam poznali zasady wynalezionej w 1874 r. w Anglii gry Lawn-Tenis. Ożywione kontakty przemysłowców łódzkich z Anglią oraz przyjazd do Łodzi fachowców włókienniczych zainteresował tym sportem łódzkie elity. Także łodzianie bywający w „kurortach” niemieckich i szwajcarskich kładli podwaliny pod rozwój łódzkiego i ściśle z nim związanego polskiego „białego sportu’. „Bogate miasto przemysłowe zainteresowało się rakietą, która za granicą była conditio sine qua gentelmana. Lawn-tenis był wówczas uważany za godną polecenia „rozrywkę higieniczną”, która korzystnie wpływała na cały ludzki organizm”.

Początkowo przemysłowcy zakładali korty tenisowe przy swoich ogrodach i na podwórzach fabrycznych. Grono grających w tenisa zarówno panów jak i pań jednak bardzo się rozszerzało. Powstała też naturalna potrzeba współzawodnictwa między graczami na neutralnym terenie. W latach 90. XIX w. jedni z pierwszych łódzkich sportowców – członkowie Łódzkiego Towarzystwa Cyklistów – wynajęli plac sportowy Zgromadzenia Majstrów Tkackich przy ul. Przejazd 3-5. Latem teren wynajmowali cykliści na tor kolarski a zimą urządzano tu popularne lodowisko (szlichtadę).

Na tym lodowisku Eugeniusz Gundelach poznał przyszłą żonę Juliannę Balle (właścicielkę części Karolewa) a ślub odbył się w 1897 r.

Bardzo ciekawą rzecz podaje Cezary Rychter w swoim Kalendarzu ”Łodzianin” na rok 1893.

„Budynek letni na dzierżawionym placu przy ul. Przejazd, kompletnie urządzony, zaopatrzony dotąd w bilard i pisma sportowe, ma być według uchwały ostatniego zebrania ogólnego przebudowany. Kiosk ten rozszerzony będzie od tyłu w ten sposób, aby pomieścił salę zebrań zimowych, kuchnię, oraz kręgielnię. Na torze treningowym zaprojektowanym jest „mateku” z tyle rozpowszechnionej za granicą „Lawn tenis” sprowadzonej przez klub w tym roku. Partya  jednak zacznie się po nabyciu przez członków Towarzystwa odpowiedniej wprawy w grze pomienionej, w której także przyjąć udział mają panie.Plac treningowy i lokal klubowy oświetlone być mają elektrycznością za pomocą nowej dynamo-maszyny… Słowem i w dziedzinie sportu Łódź, o ile w możności szparko dąży, aby nie pozostać w tyle za Warszawą …”

Jak mówią powyższe informacje decyzja o powstaniu kortu powstała w 1893 r. a sprzęt do założenia kortu sprowadzono z zagranicy już w tym właśnie roku. Sportowcy utworzyli więc kort do Lawn-Tennisa (tenisa ziemnego) wewnątrz owalnego toru kolarskiego. Sportowy kort tenisowy w Łodzi powstał więc w 1894 r. a więc stanowił jeden pierwszych stałych kortów w Polsce. W 1892 r. Wolff z kupcem Hasse zakładają niemiecki klub tenisowy w Poznaniu i organizują prywatne korty przenośne. Pierwszy stacjonarny, zbudowany z betonu kort tenisowy w Poznaniu został uruchomiany 1895 roku na Szelągu.

Z kortu w Łodzi mogli korzystać członkowie i kandydaci Łódzkiego Towarzystwa Cyklistów ale kort był też ogólnodostępny. Istniała możliwość, każdorazowo za zgodą zarządu, udostępnienia kortu osobom niezrzeszonym (nie był to niemiecki klub tylko łódzki).

Na zdjęciu zgierskiego fotografa K. Rabiegi widać kort tenisowy oznaczony na placu cyklistów.

Dzierżawiony plac przy ulicy Przejazd 3/5 zakupili potem dla Łódzkiego Towarzystwa Cyklistów bogaci członkowie Juliusz Heinzel, Robert Geyer, Ludwik Krusche i inni.

Zwolennikami gry w tenisa była rodzina Biedermannów. Bruno Biedermann był jednym z inicjatorów zorganizowania kortu i sekcji tenisowej przy Klubie Cyklistów. Do organizacji włączył się Paweł Biedermann, który pracował na eksponowanych stanowiskach i około 1913 roku był dyrektorem Związku Eksportowego. Ponadto Alfred Biedermann miał własny kort tenisowy w parku otaczającym jego rezydencję oraz przyrządy do gimnastyki.

Nic więc dziwnego, że z inicjatywy Brunona i Pawła Biedermannów oraz Roberta Steinerta, Karola Wilhelma Scheiblera jr., Brunona Kuntze, Adolfa Neumanna (Piotrkowska 149) i dr Scholtza powstaje w 1908 r. przy Ł.T.C. pierwsza sportowa sekcja tenisowa. W tym samym czasie pierwsze sportowe koła tenisowe powstają także w innych miastach w Polsce.

Na drugim boisku w Helenowie, które znajduje się za klatkami z niedźwiedziami, budowane są dwa korty tenisowe.

Sekcja wynajmuje teren w prywatnym parku Helenowskim i buduje tu na drugim boisku dwa nowe korty tenisowe. Pierwsze Mistrzostwa Łodzi zostały zorganizowane na tych kortach już w 1909 r. i odbywały się one co roku aż do wybuchu wojny w 1914 r.

Pierwszy turniej o Mistrzostwo Łodzi w 1909 r. Siedzą Karol Steinert i Robert Steinert a stoją Pan Jobb i dr Brunon Biedermann.

Pierwszym Mistrzem Łodzi został niespodziewanie młody Karol Steinert. Wygrał on z doświadczonym dr Bruno Biedermannem 6: 3, 6: 0. Debel mężczyzn  wygrała para dr Scholß – Ceasar Ramisch (1891 syn Franciszka Ramischa) pokonując w finale parę B. Kunke – dr Bruno Biedermann 6: 3, 2: 6, 6: 2. Pierwsze Mistrzostwa Łodzi dla pań wygrała panna Else Gehlig z panną Vierą Richter 6: 3, 7: 5. Gehligówna wygrywała potem wszystkie turnieje aż do 1914 r.

Elsa to może pseudonim Emmy Gehlig (1889) córki Otto Gehliga i Pauliny Heinzel (córki Juliusza).

Eliza Gehligówna w 1908 r.

W 1910 roku panna Else Gehlig broniła się przed panną Boß 7: 5, 6: 4, a pan Karol Steinert przeciwko panu B. Kunke 6: 3, 7: 5. W pierwszym turnieju tego roku rozegrała się także panna Jadwiga Richter (potem pani von Scheibler) i wygrała ze swoją siostrą Wierą, podczas gdy tym razem pan B. Kunke zwyciężył z panem Georgem (Jerzym) Scheiblerem. Podczas drugiego turnieju w tym roku panna Wiera Richter wygrała z panią Jadwigą (Hledwig) Richter a pan Karol Steinert odniósł sukces z dr Scholßem.

Młody Karol Steinert w 1908 r.

„Elza Gehlichówna i Robert Steinert, nie mieli konkurencji w Kongresówce do 1912 r. Potem wybili się Erich Edward Scheibler i Brunon Kuntze”.

Ten ostatni był dyrektorem w zakładach scheiblerowskich i to on przesyłał K. W. Scheiblerowi jr. kwotę pół miliona rubli, którą Karol przegrał w kasynie w Monte Carlo w 1905 r.

Już w 1910 roku Łódź rozpoczyna współzawodnictwo z innymi miastami. W Meczu Łódź – Warszawa łódzcy tenisiści grali z tenisistami Warszawskiego Koła Sportowego.

Łódzka elita na turnieju.

W ten sposób doprowadziliśmy historię łódzkiego tenisa do 1912 r. w którym zrobiono to kapitalne sportowo-towarzyskie zdjęcie. Zdjęcie zrobiono prawdopodobnie na werandzie pomocniczego pomieszczenia obok kortów w Parku Helenowskim. Wszystkie panie są w strojach sportowych oprócz mniej znanych panien Ruseckich, które są tu widać tylko towarzysko. Alfred Grohman też posiada rakietę tenisową więc wziął udział w zawodach.

Aby zachować przedstawiony opis zdjęcia podpisujemy w ten sam sposób jak podpis na zdjęciu: Od lewej do prawej najwyższy rząd:  Karol von Scheibler (w kapeluszu), wyżej panna Wiera Richterówna i Irena Leonia Steinertówna oraz Karol Ender i Artur Kindermann. Drugi rząd: panna Hledwig (Jadwiga) Richterówna, Emil von Scheibler i Karol Steinert, jakaś panna Rusecka i dostojny Alfred Grohman. Najniższy rząd: panna Lili Kindermanówna, inna panna Rusecka, skręcony Juliusz Milker, siedzący nisko Robert Steinert i panna Ksenia Richterówna – nie widać opisanego Lewińskiego.

Jest to jedyne ze znanych mi zdjęć, gdy tak dużo osób na zdjęciu stanowi ówczesną śmietankę towarzyską naszego miasta. Nie będę przedstawiał historii fabrykanckich rodów ale warto chociaż po dwa zdania opisać uczestników turnieju pokazanych na zdjęciu. Zaznaczyłem na zdjęciu kolejność wg której przedstawiam uczestników.

1 – Karol Wilhelm von Scheibler jr. to najbardziej znany założyciel, fundator i działacz wielu naszych dyscyplin sportowych. Zakładał Łódzki Klub Lawn-Tenisowy i był długo honorowym działaczem tego klubu. On i jego synowie bardzo dobrze grali w tenisa, ale także fundowali cenne nagrody. Bardzo dobrze grał Karol Wilhelm Scheibler III (1888-1934) i jego bracia. Georg (Jerzy) Scheibler (1890-1963) poślubił w 1922 r. Alicję Natalię Kindermann (ur. w 1901 r.). Erich Edward Scheibler (1892-1915) mając 18 lat został kolejnym Mistrzem Łodzi, ale niestety jako niemiecki porucznik dragonów cesarskich zginął na froncie wschodnim w 1915 r.

2 – Emil Eugeniusz von Scheibler. Zaskakujący jest przyjazd Emila (1870-1923) na turniej tenisowy do Łodzi. Emil wtedy czas spędzał w swojej ogromnej hrabiowskiej posiadłości w Opálhegy i jako namiętny myśliwy organizował polowania dla utytułowanych jak on członków europejskich dworów. Na temat Emila przygotowałem obszerny artykuł dla tegorocznego „Wędrownika”.

3 – Karol Steinert (1893) sukcesor ogromnych rodzinnych zakładów poświęcał wiele czasu na organizację zawodów i grę sportową na najwyższym poziomie (np. reprezentował Polskę dwukrotnie w Pucharze Daviesa). Ożenił się z Eleonorą Ireną Adą (ur. w 1900 r.), córką Kindermannów i zamieszkał w najpiękniejszej polskiej willi secesyjnej przy ul. Wólczańskiej 31. Rocznik 1929 Polskiego Związku Lawn-Tennisowego podał jako siedzibę Łódzkiego Związku willę przy ul. Wólczańskiej 33, którą również zajmowali. Może i tutaj był kort tenisowy tak jak w innych posiadłościach fabrykanckich (dlatego siedziba Związku). Karol Steinert był jednym z najlepszych tenisistów polskich a i jego żona Eleonora (Kindermanówna) również odnosiła sukcesy na zawodach tenisowych. Steinert w parze z żoną reprezentował Łódź w mixtach na zawodach w całej Polsce. Bardzo dużo nieznanych informacji o Steinertach podaję na stronie swojego bloga.

4 – Wiera Richterówna (1892-1972) to najlepsza polska tenisistka lat 20. Zaczęła od zdobycia złotego medalu na I Tenisowych Mistrzostwach Polski w 1921 r. i do 1927 r. zdobyła ich 6 w ramach Łódzkiego Klubu Lawn-Tenisowego. Zdobyła 6 tytułów indywidualnych Mistrzostw Polski (MP), 3 tytuły w grze podwójnej oraz 4 tytuły w grze mieszanej (mixt). Była córką fabrykanta Reinholda Richtera i mieszkała w pięknej willi na ul. Skorupki 6-8. W 1931 roku została „za zasługi na polu rozwoju sportu” odznaczona Brązowym Krzyżem Zasługi.

5 – Irena Leonia Angerstein (Steinert 1893-1986) to siostra Karola Steinerta. Ta dobra tenisistka wyszła za mąż za adwokata Edwarda Angersteina (1888-1965) i zamieszkała z nim na Kościuszki 85. Rodzinną fabrykę z przędzalnią bawełny przy Benedykta 15/17 prowadził po Federach brat Edwarda – Stefan Angerstein do tragicznego pożaru w 1924 r. Irena z Edwardem mieli syna Stefana Antoniego (1923-1944), który jako członek AK poległ w Powstaniu Warszawskim na Szpitalnej 8. Irena zmarła w Ottawie w wieku 92 lat i jest pochowana w Warszawie na cmentarzu Ewangelicko – Augsburskim św. Trójcy.

Karol Steinert oraz Karol i Teodor Enderowie.

6 – Karol Ender (1891-1956) to współwłaściciel firmy „Krusche i Ender”, dyrektor zarządu spółki a w końcu prezes Spółki Akcyjnej. W Zarządzie zasiadał także jego brat Jan Teodor Ender jr. (1893-1945) oraz jego żona Marga Zofia (córka Alfreda Biedermanna i Marty Behrens). Oprócz wielu funkcji w 1926 r. pełnił funkcję wiceprezesa Towarzystwa Sportowego Pracowników Firmy „Krusche i Ender”. W latach trzydziestych był wiceprezesem Związku Przemysłu Włókienniczego w Państwie Polskim. Mając 33 lata Karol Ender ożenił się w 1928 r. z 22-letnią Jadwigą Emilią Tochtermann, córką lekarza łódzkiego Adolfa Tochtermanna i Joanny z Geyerów. Rodzina Enderów mieszkała przy ul. Zamkowej 5 i ul. Kilińskiego 16 w Pabianicach.

Villa Klara w Rudzie (mz)

7 – Artur Kindermann (1893-1944) to syn Juliusza i Klary Kindermannów. Reprezentował Łódź np. w Meczu Poznań-Łódź w 1925 r. wygrywając 8-3. Artur był dyrektorem firmy przy ul. Andrzeja 63. Jego ojciec Juliusz wybudował w Rudzie słynną „Villę Klara”, nazwaną tak na cześć swojej żony. Otoczona była zespołem parkowym ze sztuczną grotą i istnieje do dzisiaj. W 1930 r., na sąsiedniej działce (wtedy Letniskowa 14/20) zbudował podmiejską willę także Artur Kindermann z żoną Rozalią. W 2008 r. obiekt spłonął i w następnych latach był w stanie ruiny. Dobrym tenisistą był też brat Artura – Eugeniusz Kindermann – oraz Arno syn Gustawa Kindermanna.

8 – Jadwiga Paulina Scheibler (Richter) (1890-1965) wyszła za mąż za Karola Wilhelma Scheiblera III w 1919 r. Najstarsza siostra Richter grała bardzo dobrze w tenisa w czym dorównywał jej mąż Scheibler. Czasami w wynikach podawany jest skrót imienia (H.) gdy zaznaczano jej niemieckie imię Hledwig (Jadwiga). Mieszkała w pałacu Scheiblerów na Piotrkowskiej a po śmierci męża w 1934 r. przeprowadziła się do willi ojca na ul. Skorupki 6-8. Do końca była bardzo związana z Łodzią i prowadziła szeroką działalność charytatywną. Pod koniec wojny wyjechali do Niemiec a potem wraz z rodziną (Wiera Richter) do Sao Paulo w Brazylii.

9 – Lili (Lidia) Kindermann (1892-1953) córka Juliusza wyszła za mąż za Kurta Schweikerta (1888) w 1914 r. Kurt syn Ludwika był doktorem prawa i mieszkał z żoną przy Al. Kościuszki 85. Fabryką rodzinną zarządzał prezes Robert Schweikert, ale Kurt też zasiadał w zarządzie rodzinnej spółki. Dr Kurt Schweikert jest też członkiem zarządu firmy Juliusza Kindermanna. Ojciec Kurta Ludwik z Emilem Eisertem kupił od Kellera fabrykę a potem także farbiarnię w Pabianicach – dziś „POLFA”. Niestety Ludwik zginął pod koniec wojny na terenie Rosji. Kurt Schweikert był też członkiem Komisji Rewizyjnej Zjednoczonych Zakładów Scheiblera i Grohmana w 1940 r.

10 – Julian Milker był członkiem zarządu „Lawn -Tennis” i mieszkał na Skorupki 6-8. Od 1934 r. był pracownikiem S.A.  J. John i prezesem KS „Sportjon”. Jedną z dyscyplin tego klubu był tenis a lokal klubowy znajdował się przy Piotrkowskiej 215.

Łodzianka Posseltówna i krakowianki Dubieńska i Jędrzejowska oraz Alfred Grohman i jego syn.

11 – Alfred Grohman i jego bracia fundowali najwięcej nagród na zawodach tenisowych. Założycielem i wiceprezesem Związku był już od 1913 r. jego brat Leon Grohman. Po wojnie w 1919 r. przewodniczącym pierwszego reaktywowanego zarząd ŁKLT był już do śmierci Leon Grohman. Dobrym zawodnikiem w latach 30 był też syn Alfreda –Alfred Grohman jr. Dużo wiadomości o Grohmanach podaję na trzech wpisach na moim blogu.

12 – Ksenia Richter to młodsza siostra Jadwigi i Wiery. Była również znaną tenisistkę i od 1923 r. wraz z siostrami trzyma berło gry damskiej w całej Polsce. Jest klasyfikowana na listach PZT w latach 1927–28. Największym jej sukcesem było zdobycie wicemistrzostwa w MP w deblu pań z siostrą Wierą w 1927 roku.  

13 – Robert Steinert od początku związany był z łódzkim tenisem a w 1913 r. był w zarządzie nowo powstałego Stowarzyszenia Sportowego Lawn-Tennisowego. Robert rok wcześniej stawia pałac na działce przekazanej mu przez teścia Rudolfa Kellera na ul Piotrkowskiej 262. Po katastrofie budowlanej młodzi jednak nie chcą zamieszkać w pechowym pałacu i Rudolf Keller sprzedaje go w stanie surowym Robertowi Schweikertowi. Rudolf Keller sprzedał swoją fabrykę wstążek, tasiemek i koronek i przenosi się do Rudy Pabianickiej. Keller rozbudował tam dawną fabrykę chemiczną Petera Hasenklewera i obok postawił neobarokową najokazalszą rezydencję fabrykancką. Zbudował ją dla swojej córki Marii Ludwiki Almy Keller (1883) i jej męża a więc powinna nazywać się rezydencją Steinertów. Robert miał ukończone najlepsze studia, wykazywał się największymi zdolnościami, posiadał najwyższe odznaczenia i ożenił się z najbogatszą panną w Łodzi. Jakimś dziwnym zrządzeniem losu właśnie jego spotkała największa tragedia w rodzinie Steinertów. Robert jako poddany niemiecki został powołany do wojska i podczas walk w na froncie tureckim zginął pod Aleppo w 1917 r. W pierwszym Zarządzie reaktywowanego po I wojnie Łódzkiego Klubu Lawn-Tenisowego zajął jego miejsce brat Ryszard Steinert.

Uzupełnieniem poprzedniego zbiorowego zdjęcia niech będzie fotografia najlepszych łódzkich tenisistek z roku następnego. Pozują do zdjęcia przed domkiem klubowym Ksenia Richter; Jadwiga Richter (później Scheiblerowa); Wiera Richter; Elza Gehlig; Lili Kindermann (potem Schweikertowa) i Irena Leonia Steinert (potem Angersteinowa).

Wspaniałe sukcesy łódzkiego tenisa do początków lat 30.

Biedermannowie wysoko cenili grę w tenisa a gdy zima uniemożliwiała tę formę rozrywki, alternatywą stawał się hokej na lodzie, zwany wówczas grą w „bandy”. Brunon Biedermann, Robert Steinert, Karol Wilhelm Scheibler jr. starali się bardzo długo o zarejestrowanie Łódzkiego Lawn Tennis Klubu.

Władze carskie były jednak przychylne tylko na zakładanie organizacji sportowych, skupiających wyłącznie członków łódzkich mniejszości narodowych (Niemców i Rosjan). Dlatego na założycieli klubu wpisywano tylko nazwiska niemieckich sportowców. Próby zakładania polskich kół sportowych kończyły się fiaskiem, ale powstało jednak Stowarzyszenie Sportowe Lawn-Tennis a więc polski klub tenisowy (lawn – trawa). Statut zalegalizowany został 28 czerwca 1913 r.

Pierwszym prezesem utworzonego z inicjatywy łódzkich przedsiębiorców ekskluzywnego klubu tenisowego był dr Bruno Biedermann a jego zastępcą świadek na jego ślubie Leon Grohman. ŁKLT zawiera w 1913 r. długoletni kontrakt dzierżawny z Zarządem Parku Helenów. Zarząd wybudował i oddał do użytku trzy dalsze profesjonalne korty tenisowe wraz z domkiem klubowym a Klub sprowadził dobrego trenera. Siedziba sekretariatu Zarządu mieściła się w pałacu Prezesa Bruno Biedermanna przy ul. Widzewskiej 2.

Członkami klubu mogły zostać osoby, które jednorazowo płaciły 50 rubli. Musiały jeszcze opłacić roczną 50-rublową składkę. Turnieje ŁKLT były odtąd największym wydarzeniem Kongresówki. W 1913 roku Mistrzem Łodzi zostaje Erich von Scheibler (1892-1915) dwudziestoletni syn Karola Wilhelma jr. niestety powołany do wojska ginie na froncie wschodnim.

Ze względu na wybuch wojny działalność Towarzystwa została zawieszona w połowie 1914 r. Jak wszędzie, wojna światowa spowodowała mimowolne przerwanie życia klubowego łódzkiego sportu tenisowego. Część członków została ewakuowana w głąb Rosji. Siostry Wiera i Ksenia Richter wyjechały na czas wojny, ale cały czas grały w Rosji i po wojnie wróciły silniejsze. Jeszcze w czasie wojny w 1917 r. podjęto nieśmiałą próbę przeprowadzenia turnieju p. Kunke przeciwko p. K. W. Scheiblerowi III – wygrał Kunke 6: 4, 6: 3.

Leon Grohman.

Jak podaje Informator Miasta Łodzi na 1919 r. pierwszy zarząd reaktywowanego ŁKLT składał się z przewodniczącego Leona Grohmana, wice Bruno Biedermanna oraz członków Karola Wilhelma Scheiblera III (Charlie), Ryszarda Steinerta (wuja Karola), Otto Eisenbrauna i Bernarda Kuntze. Legalizacja nowego statutu nastąpiła w 1924 r. Lokal Klubowy mieścił się początkowo przy Piotrkowskiej 165 (w siedzibie Powszechnego Towarzystwa Elektrycznego – A. E. G.). a w latach 30 przy Piotrkowskiej 71 m 5. Nie był to jednak niemiecki klub bo członkowie stowarzyszenia reprezentowali Polskę na zawodach w całej Europie.

W 1919 r. Karol Steinert startuje z powodzeniem na największych turniejach w Niemczech, Danii i Szwecji. Gra nawet w parze z królem Szwecji Gustawem V.

Drugi okres wspaniałego rozkwitu Łódzkiego Klubu Lawn-Tenisowego (ŁKLT) nastąpił z chwilą powrotu do Łodzi sióstr Wiery i Kseni Rychter, które zawierucha wojenna zagnała do Rosji. Wróciły z Rosji w pełni formy tak, że Wiera zostaje mistrzynią Polski przez kolejnych 6 lat. Wśród pań wybija się też Jadwiga (Hledwig) Richter, która wychodzi w 1919 r. za Karola Wilhelma Scheiblera III i gra już pod jego nazwiskiem (Scheiblerowa).

W 1921 roku zorganizowano I Wszechpolski Turniej Tenisowy w Poznaniu. Turniej pań wygrała nasza panna Wiera Richterówna. Mogła być pewną swego zwycięstwa, gdyż posiada doskonałe uderzenie oraz ruchliwość, którą rzadko u pań podczas gry się widzi. II miejsce w deblu panów zajęła nasza para baronów K.W. Scheibler III z baronem Juliuszem Heinzlem. Także II miejsce na tym turnieju zajęła para mikstowa Scheibler-Richterówna.

Wiceprezes Polskiego Związku Lawn-Tenisowego Karol Wilhelm Scheibler III.

W czasie tego  turnieju 27 sierpnia 1921 roku odbyło się zebranie konstytuujące Polski Związek Lawn-Tenisowy.  Przewodniczącym zebrania był Karol Wilhelm Scheibler III, który reprezentował Łódzki i Warszawski Klub Lawn-Tenisowy.

Wybrany na zebraniu Zarząd Związku (P.Z.L.T). z siedzibą w Poznaniu przedstawiał się następująco:

Prezes: Szulc Zdzisław (Warta Poznań), pierwszy wiceprezes: Scheibler Karol Wilhelm III, zwyczajnym członkiem zarządu został też Bernard Kuntze (Łódzki L.T.C) – dyrektor zakładów Scheiblera.

Ponieważ był już zarejestrowany oficjalny związek można było zorganizować I Mistrzostwa Polski 1921 w Krakowie. Mistrzostwa indywidualne zdobyli Edward Kleinadel i Wiera Rychter a w mikście II miejsce zdobyła Wiera Richter z Kowalewskim. W rozgrywkach uczestniczyli też inni łodzianie i tak baron Juliusz Heinzel przegrał z finalistą Wł. Szwede a Artur Kinderman przegrał z Kleinadelem w półfinale. Startowali jeszcze Karol Scheibler III i Teodor Ender, który przegrał z Arturem Kindermanem. Pary Heinzel- A. Kinderman a potem Scheibler- T. Ender przegrały tylko z mistrzami Polski.

Zdjęcie przedstawia fragment kortu z mistrzami Stanisławem Czetwertyńskim i Przemysławem Warmińskim przed domkiem klubowym w Helenowie.

W 1921 jak co roku na kortach w Helenowie odbywają się już VI Międzynarodowe Mistrzostwa Łodzi. Turniej łódzki w 1922 r. od początku planowany był w kalendarzu turniejowym jako I Międzynarodowe Mistrzostwa Polski. Niestety Walne Zgromadzenie Delegatów P.Z.L.-T. 30 marca 1925 r. podjęło uchwałę o uznaniu turnieju łódzkiego post factum za II Mistrzostwa Polski 1922 tylko w dwóch konkurencjach – grach pojedynczych kobiet i mężczyzn. Jednak rozegrany pod nazwą VII Międzynarodowy Turniej Tenisowy stał się już największym wydarzeniem towarzyskim sezonu. W kolejnych latach łódzkie turnieje zawsze charakteryzowały się szczególnie silnym zasięgiem międzynarodowym. Wszystko co należało do Łódzkiego Klubu Lawn-Tenisowego miało rangę i nazwę w Łodzi. Talent organizacyjny i hojność członków Klubu były wzorowe dla całego polskiego sportu tenisowego.

Organizacja turnieju doprowadzona była do perfekcji a zaangażowani byli wszyscy najważniejsi przemysłowcy Łodzi. Przykładowo podaję listę fabrykantów fundujących nagrody podczas IX Międzynarodowych Mistrzostw Łodzi w 1924 r.

Nagrody ufundowali: dr Alfred Biedermann, dr Bruno Biedermann, K.T. Buhle, R. Daube, Karol Eisert, Teodor Ender, Karol Ender, Otto Eisenbraun, Gustaw Geyer, Karol Geyer, Robert Geyer, dr Alfred Grohman, Henryk Grohman, Leon Grohman, Leon Herbst, H. Kinderman, Juliusz Kinderman, T. Kindermann, C. Leonard, F. Leonard, E. Pfeifer, J. Peters jun., Franciszek Ramisch, Cezary Ramisch, Wiera Richter, Jerzy Scheibler, Karol Wilhelm Scheibler III.

Mistrzowie Polski w grze mieszanej 1925
Wiera Richterówna i Karol Steinert.

Nie będę podawał wyników sportowych w poszczególnych turniejach na przestrzeni lat ale trzeba powiedzieć, że nasi zawodnicy zdobywali laury nie tylko w Łodzi ale i w całej Polsce. Nie dotyczy to tylko Wiery Richter i Karola Steinerta ale także wielu innych przemysłowców.

Dla przykładu:

1922 – Mistrzostwo Poznania indywidualnie wygrywa Juliusz Heinzel i w grze mieszanej z Wierą Richter;

1924 – Mistrzostwo Katowic w deblu wygrywa para Teodor Ender-Karol Steinert.

Wiera i Ksenia Richter na turnieju w Milanówku gdzie Wiera wygrała turniej pań a Ksenia była pierwsza w mixtach z Luxenburgiem (po wyeliminowaniu siostry w finale).

1925 – Mistrzostwo Polski w Poznaniu Jerzy Stolarow z Arturem Kindermannem.

1926 – Mistrzostwo Poznania w grze mieszanej Wottizôwna z Jerzym Stolarowem.

 Łódzcy tenisiści przez wiele lat brali też udział w Międzynarodowym Turnieju w Merano we Włoszech.

Od 1925 r. zaczyna się okres wielkiego prosperity Łódzkiego Klubu Lawn-Tenisowego i hegemonia Łodzi w Polskim tenisie. ŁKLT był siedmiokrotnie Mistrzem Polski w konkurencji zespołowej o od 1927 do 1932 co roku 6 krotnie. Mając takich zawodników jak Wiera Richter, Karol Steinert i bracia Jerzy i Maksymilian Stolarowie łódzki tenis zdominował mistrzowskie zawody tenisowe w całej Polsce do początku lat 30.

Jeszcze kilka słów o najlepszych łódzkich tenisistach:

Hrabia Stanisław Czetwertyński, Wiera Richter i jej siostra Jadwiga Scheibler na kortach w Helenowie.

Wiera Richter

Wiera była bezkonkurencyjna i w Warszawie przygotowywała się do Igrzysk Olimpijskich w Antwerpii w 1920 r. Po raz pierwszy w historii zaproszono na olimpiadę reprezentację Polski. Do igrzysk przygotowywali się lekkoatleci, gimnastycy, piłkarze, jeźdźcy, szermierze, kolarze, wioślarze oraz tenisiści. Reprezentacja Polski na olimpiadę miała być odziana w czerwone koszulki z wyhaftowanym na piersiach dużym białym orłem w koronie oraz w w białe spodenki. Zamówiono je w łódzkich zakładach Scheiblera. Jednak 12 lipca PKOl musiał podjąć decyzję o rezygnacji ze startu. Sportowcy poszli na front zbliżający się do stolicy!

W 1924 r. na Olimpiadzie w Paryżu reprezentowała Polskę tylko jedna kobieta i to rywalka Wiery – Wanda Dubieńska – ale startowała tylko w szermierce.

Kilka opinii ze sportowej prasy:

W Łodzi trzy siostry – 2 panny Richter i pani Scheibler, trzymają berło gry damskiej w całej PolscePanna Vera Richter była całkowicie bezkonkurencyjna przez prawie dekadę i wygrywała wszędzie tam, gdzie startowała. Widzowie podziwiali jej pewne i silne uderzenia, sposób plasowania i bardzo szybkie orientowanie się na korcie… Richterówna gra sprawnie i wytrwale, porusza się na boisku nad wyraz zgrabnie, swobodnie i wdzięcznie, w swym uderzeniu jednoczy siłę męską wraz z kobiecością. Richterôwnę cechuje dobry serwis i wspaniałe drivy. Szczegôlnie ostro potrafi wyłapać serwis przeciwnika… Posiada ona doskonały drive z prawej i z lewej ręki o dobrej długości, dobrze plasowany i szybki. Nadal z radością pamięta się swobodną grę panny Richter i szkoda, że musiała wcześnie zrezygnować z tenisa…

Szczytem jej kariery był sezon 1926, kiedy wygrała w MP wszystkie trzy konkurencje. Wiera kończąc karierę w 1928 r. zdążyła jeszcze obronić tytuł drużynowych MP (zdobyty siedmiokrotnie) dla Łódzkiego Klubu Lawn-Tennisowego. Kiedy Karol Wilhelm Scheibler III (Charlie) wybierał się w (jak się okazało ostatnią) służbową podróż do Londynu poprosił by towarzyszyła mu ulubiona szwagierka Wiera Richter. Po wojnie wraz z siostrą Jadwigą wyjechała do Niemiec a potem do Sao Paulo do Brazylii.

Tenisowe Mistrzostwa Lwowa 1926 r. Wiera Rychterówna (z lewej, w ciemnym płaszczu), Jerzy Stolarow (w ciemnym płaszczu i jasnych spodniach), między nimi Max Stolarow, na prawo od niego na 2. planie Jan Loth, obok Stanisław Czetwertyński (z bandażem na ręce), obok Jadwiga Poradowska (z rakietą, w płaszczu z futrzanym kołnierzem),

Narodowe Mistrzostwa Polski – singiel: 6 razy zwyciężczyni (1921, 1922 i 1924–1927); debel (rozgrywany w MP od 1926 r.): zwyciężczyni (z Jadwigą Poradowską 1926) oraz 2 razy finalistka (z Ksenią Richterówną – siostrą – 1927 i Wandą Dubieńską 1928); mikst: 2 razy zwyciężczyni (z Karolem Steinertem 1925 i Jerzym Stolarowem 1926) oraz finalistka (z Janem Kowalewskim 1921).

Karol Steinert

Karol Steinert przez wiele lat był najlepszym deblistą w Polsce i dwukrotnie bronił polskich barw w walce o Puchar Davisa.  Polska po raz pierwszy w walce o puchar Davisa wzięła udział w roku 1925. W Parku Sobieskiego w Warszawie wybudowano specjalne trybuny. Polskę reprezentowali: Karol Steinert (Łódź), A. Forster (Poznań), Wł. Kuchar (Lwów) i W. Szwede (Kraków). Niestety Polska została wyeliminowana w pierwszej rundzie przez Anglię. Jedynie debliści nasi (Steinert i Kuchar) osiągnęli wynik cyfrowo mniej więcej zgodny z faktycznym poziomem gry obu par. Szcze­gólnie Steinert dorównywał prawie w klasie swym przeciwnikom angielskim. To też po­mimo poważnych błędów zdenerwowanego Kuchara para polska osiągnęła w deblu wynik doprawdy zaszczytny (6:4; 6:2; 6:2), Steinert z polskich graczy popisał się najle­piej. Równie dobry w głębi kortu i przy siatce. Ma silny service. Jest spokojny, uśmiechnięty i wytrzymały. Fakt, że dla demonstracji jego właśnie wybrali trzej Anglicy świadczy sam za siebie.  

Karol Steinert i jego żona Eleonora Irena na zawodach Tow. Sport. „Kruschender” w Pabianicach w 1929 r..
Teodor Ender; Steintagenowa; Karol Steinert; Stefanowa Ender; inż. Kanenberg; Stefan Ender; Eleonora Steinertowa; Karol Ender (widać podobieństwo trzech braci Ender).

Karol Steinert od 1928 roku pracował we władzach Polskiego Związku Lawn-Tenisowego. Był w latach 1928-32 członkiem Komisji Sportowej i członkiem Sądu Dyscyplinarnego. Wspaniała organizacja najlepszych turniejów z cyklu Międzynarodowe Mistrzostwa Łodzi to też jego zasługa. Za swoją działalność sportową został odznaczony Krzyżem Zasługi w 1931 r.

Jerzy Stolarow, Wiera Richter i Karol Steinert.

Stolarowowie

Przy ulicy Rzgowskiej 26/28 w Łodzi była fabryka wyrobów bawełnianych założona przez Ludwika Hüffera pochodzącego z Saksonii. Fabrykę już od 1889 r. przejęła z powodu niespłaconych zobowiązań firma handlowa rosyjskich przemysłowców Stolarowów. Urodzony w 1898 r. syn właściciela Jerzy Stolarow w 1924 roku wygrał mistrzostwa ZSRR w tenisie ziemnym. W 1925 Jerzy powrócił z ZSRR do Łodzi wraz z bratem Maksymilianem. Zostali współwłaścicielami rodzinnej fabryki i stali się czołowymi polskimi tenisistami. Razem 6 lat z rzędu (1926–1931) zdobywali tytuł Mistrza Polski w deblu, czego do tej pory nikt w historii polskiego tenisa jeszcze nie powtórzył.

Jerzy i Max Stolarow a w środku ich ojciec Aleksander, który odwiedził ich podczas MP we Lwowie w 1926 r.

Jerzy Stolarow

Narodowe MP – singiel: zwycięzca (1927) oraz 2 razy finalista (1926 i 1928); debel: 9 razy zwycięzca (z Karolem Steinertem 1925, Maksymilianem Stolarowem 1926–1931 oraz Ignacym Tłoczyńskim 1933 i 1934) oraz finalista (z M. Stolarowem 1932); mikst: 2 razy zwycięzca (z Wierą Richterówną 1926 i Jadwigą Jędrzejowską 1929).

Międzynarodowe MP – debel: 2 razy zwycięzca (z Maksymilianem Stolarowem 1931 i Pierre’m Grandguillotem EGY 1932) oraz finalista (z Lazarosem Staliosem GRE 1934).

Ta ekipa wygrywała wszystkie zawody w Polsce (Karol Steinert, Jerzy i Max Stolarowowie, Wiera Richter). Finałowe spotkanie drużynowe Łódź-Warszawa o Mistrzostwo Polski 1930 r.

Maksymilian Stolarow

Narodowe MP – singiel: 2 razy zwycięzca (1928 i 1929) oraz 2 razy finalista (1930 i 1931); debel: 6 razy zwycięzca (z Jerzym Stolarowem 1926–1931) oraz finalista (z J. Stolarowem 1932); mikst: 2 razy finalista (z Heleną de Scarpa 1928 i Gertrudą Volkmer 1930).

Mistrzowie Łodzi w deblu 1929 r.

Międzynarodowe MP – debel: zwycięzca (z Jerzym Stolarowem 1931).

Reprezentowali Polskę w rozgrywkach o Puchar Davisa. W 1930 roku Maks zdobył decydujący punkt w pierwszym wygranym przez Polskę meczu, przeciwko Rumunii.

Na meczu Łódź-Kraków w Helenowie w 1932 r. Steinert, Crammerówna, Jędrzejowska i Grohman. Ten ostatni wygrywał wewnętrzne mistrzostwa Łodzi w deblu jeszcze w latach 1937-38.

Sukcesy łódzkich tenisistów były solą w oku wszystkim ważnym działaczom i sprawozdawcom w całej Polsce. Stadjon w 1925 napisał:

Łódź dzierży bezapelacyjnie w tennisie polskim pierwsze miejsce. Wydaje się to jednak paradoksalne. Łódź — miasto prawie że bez courtów, miasto, w którym tenisista uważany jest w szerszych warstwach społeczeństwa — za okaz, godny sui generis muzeów — ta Łódź jest miastem mistrzów tennisowych. Wbrew twierdzeniom, że z ilości wyrasta jakość – Łódź wybiła się z pod tej reguły i wykazała, że i w tej dziedzinie należy do wyjątków”.

Rzeczywiście Łódź miała mało kortów i dużo mniej zawodników niż inne miasta ale dzierżyła palmę pierwszeństwa jeszcze do początku lat 30.

Na zakończenie podaję nazwiska i adresy najlepszych łódzkich tenisistów, którzy zdobywali laury na wielu kortach polskich i zagranicznych. Jak widać są to nazwiska znane z pierwszych stron gazet. Najwięksi łódzcy fabrykanci mający niemieckie korzenie, upodobali sobie ten sport i nie mieli sobie równych w Polsce aż do lat 30.

Adresy tenisistów

Łódzki Klub Lawn-Tennisowy, Wólczańska 33 posiada184 członków i  5 boisk

Ender Karol ul. Zamkowa 5 Pabianice

Ender Teodor ul. Kilińskiego 16 Pabianice

Grohman Alfred jr. Łódź Tylna 9

Grohman Leon Łódź Tylna 9

Heinzel Juljusz baron,  Łódź Juljanów

Kinderman Artur  Łódź, Łąkowa 1. Andrzeja 63

Kinderman Eugeniusz Piotrkowska 139

Kinderman Edward Franciszek inż. chem. Tylna 12

Kinderman Jan

Kinderman Arno Piotrkowska 151

Kuchnelówna E.,

Kuntze Bernhard  Łódź, Piotrkowska 171.

Lunn R.  Łódź, Karolewska Manufaktura.

Mehlo K.  Łódź, Sienkiewicza 58.

Munchmeyer Rudolf  Łódź, Kilińskiego 136.

Neuman K.  Łódź, Kościuszki 93.

Osserowa A.  Łódź, Kilińskiego 222.

Ramisch Cezar Łódź. Piotrkowska 140

Raschig M.  Łódź Sienkiewicza 70

Richter Vera  Łódź, Skorupki 14.

Richter Ksenia  Łódź, Skorupki 14.

Scheibler Karol Wilhelm  Łódź, Targowa 42.

Scheiblerowa Jadwiga Łódź, Targowa 42.

Schroeder Fryderyk  Łódź, 28 p. p. Strzel. Kaniowskich Leszno 9, Koszary

Stadtlander Felix  Łódź, Rokicińska 13.

Steinert Karol  Łódź, Wólczańska 31.

Stolarow Jerzy  Łódź, Rzgowska 26.

Stolarow Maksymiljan  Łódź, Rzgowska 26.

Wottitzówna   Łódź, Gdańska 42.

W okresie międzywojennym największymi wytwórcami rakiet i piłek były dwie łódzkie firmy: Olmar i Frema. Przedsiębiorstwo Budowlane Nestler i Ferrenbach dysponował własną stolarnią i wytwórnią artykułów sportowych. Bracia Nestlerowie sami grali w tenisa i wybudowali cztery korty tenisowe na tyłach swojej willi przy ul. Łąkowej 13 (wejście od ul. Karolewskiej 46) w Łodzi oraz cztery w Opocznie, z których korzystały setki amatorów tenisa. Miejsce najlepszych kortów – łódzki park Helenów – otrzymał nazwę od imienia córki Roberta Nestlera i jednocześnie żony Ludwika Anstadta – Heleny.

Drugą przedwojenną firmą produkującą rakiety tenisowe była Krajowa Wytwórnia Wyrobów Sportowych sp. z o.o. Frema, mająca siedzibę w Łodzi przy ul. Dąbrowszczaków 25. Została założona w 1930 roku przez Fryderyka Maertina. Jak wynika z ulotek reklamowych, eksportowała rakiety do Jugosławii, Meksyku i Afryki Południowej.

Ze względu na niespotykane fotografie rodziny Scheiblerów (Jadwigi Scheibler i Karola Wilhelma von Scheiblera jr. ze swoim bratem Emilem von Scheiblerem) to fantastyczne zdjęcie przekazałem też do Muzeum Pałac Herbsta.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *